Για την Έδεσσα

Έδεσσα

Πρωτεύουσα του νομού με 18.832 κατοίκους. Χτισμένη στους πρόποδες του Βερμίου, με ωραία θέα προς τον κάμπο, άφθονο πράσινο, λουλουδιασμένους κήπους και πολλά νερά, η 'Εδεσσα είναι μία από τις πιο ωραίες πόλεις της Μακεδονίας. Παλαιότερα ταυτιζόταν με τις Αιγές την αρχαία μακεδονική πρωτεύουσα, άποψη που αποδείχτηκε λαθεμένη μετά τις ανακαλύψεις στη Βεργίνα στα 1977. Η ΄Εδεσσα, όπως δείχνουν οι ανασκαφές στο Λόγγο, ήταν σημαντική πόλη ήδη από τα Ελληνιστικά Χρόνια, όμως τη μεγαλύτερη ακμή της τη γνώρισε στη Ρωμαϊκή και την Παλαιοχριστιανική Εποχή, γεγονός που πρέπει να σχετίζεται με την ύπαρξη της Εγνατίας οδού από τη μια και το μαρασμό της Πέλλας από την άλλη.

    Η πόλη, που τον 7ο αι. έγινε έδρα επισκόπου, διατήρησε τη σπουδαιότητά της και στα Βυζαντινά Χρόνια. Τον καιρό των πολέμων του Βασιλείου Β΄ (976 - 1025) με τον Σαμουήλ, το κάστρο της ΄Εδεσσας εκπορθείτε δυο φορές από τους Βούλγαρους, επανέρχεται όμως οριστικά στα χέρια των Βυζαντινών στα 1018. Στις πηγές της εποχής αυτής η πόλη αναφέρεται συχνά με το όνομα Βοδενά, που προέρχεται από τη σλαβική λέξη βόντα, δηλαδή νερό. Το 14ο αι. το κάστρο των Βοδενών βρισκόταν στην κυριαρχία των Σέρβων του Δουσάν, μέχρις ότου μετά από πολιορκία οχτώ μηνών κυριεύτηκε με προδοσία από τους Τούρκους.

    Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το χριστιανικό στοιχείο της πόλης ήταν αρκετά υπολογίσιμο και στα μέσα του 18ου αι. ιδρύθηκε ελληνιστική σχολή, με δάσκαλο το Γιαννιώτη λόγιο Αμφιλόχιο Παρασκευά. Τα 1782 ιδρύθηκε το "Ελληνομουσείον" και ένα δημοτικό σχολείο, το "Κοινόν Σχολείον", που συντηρούνταν με προσφορές των κατοίκων. Στα τέλη του 18ου αι., εποχή ξεχωριστής ακμής για την πόλη που ο ελληνικός πληθυσμός αποτελούσε το ένα τρίτο της, η 'Εδεσσα πέρασε στην επικυριαρχία του Αλή πασά. Ελευθερώθηκε μαζί με την υπόλοιπη Μακεδονία τα 1912.

Η Έδεσσα στα αρχαία χρόνια

    Η αρχαία Έδεσσα υπήρξε μία σημαντική πόλη της Μακεδονίας, κτισμένη πάνω στο σημαντικότερο φυσικό πέρασμα, που συνέδεε την άνω ορεινή με την κάτω πεδινή Μακεδονία.

    Η πόλη απλωνόταν σε δύο επίπεδα: Η Ακρόπολη βρισκόταν στην άκρη του βράχου της σύγχρονης Έδεσσας, ενώ η κάτω πόλη στους πρόποδες του βράχου στην πεδιάδα, που λόγω της βλάστησης φέρει την ονομασία Λόγγος. Η αστική οργάνωση της ολοκληρώθηκε τον 4ο αι. π.Χ., οπότε και αναφέρεται σε επιγραφικά κείμενα της πόλης. Διάφορα γεγονότα των πολεμικών συγκρούσεων των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου, πραγματοποιήθηκαν στο έδαφος της.

    Από την Έδεσσα κατάγεται ο Χρυσόγονος, στρατηγός του βασιλιά Φιλίππου του Ε΄(220-179 π.Χ.) Γιος του τελευταίου υπήρξε ο Σάμος, γνωστός μακεδόνας επιγραμματοποιός. Κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων η πόλη απολαμβάνει τα ευεργετήματα της Pax Romana. Κόβει νομίσματα στον εμπροσθότυπο των οποίων υπάρχουν οι προτομές των αυτοκρατόρων και πίσω καθιστή η θεά Ρώμη, που στεφανώνεται από την πόλη της Έδεσσας.

    Από τις επιγραφικές μαρτυρίες κυρίως είναι γνωστό ότι στην πόλη υπήρχε βουλευτήριο, γυμνάσιο, θέατρο και ναοί για τη λατρεία του Δία Ύψιστου, του Διόνυσου, της Άρτεμης, της Μητέρας των Θεών και της Μας. Από το ναό της τελευταίας θεότητας διασώζονται αρχιτεκτονικά μέλη, που είναι κατάγραφα με απελευθερωτικές επιγραφές δούλων.

    Το β΄μισό του 3ου αι. μ.Χ. εξαιτίας των βαρβαρικών επιδρομών παρατηρούνται εκτεταμένες επιδιορθώσεις του τείχους. Κατά τη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων η Έδεσσα εξακολουθεί να αναφέρεται ως civitas στα οδοιπορικά, καθώς και στο Συνέκδημο του Ιεροκλέους. Το 479 μ.Χ. αποτέλεσε την έδρα των βυζαντινών στρατιωτικών δυνάμεων στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Γότθων. Οι επιδρομές των Αβαροσλάβων τον επόμενο αιώνα, σε συνδυασμό με μία σειρά από φυσικές καταστροφές πρέπει να υπήρξαν η αφορμή για τη σταδιακή εγκατάλειψη της Κάτω πόλης, για τον περιορισμό της κατοίκησης στην περιοχή της Ακρόπολης και τη μετατροπή της κατά τα μεσοβυζαντινά χρόνια σε Θεοφρούρητο κάστρο των Βοδενών".

Συντάκτης

Δρ Α. Χρυσοστόμου, αρχαιολόγος