Ο υγροβιότοπος Άγρα-Βρυττών-Νησιού

Ο υγροβιότοπος Άγρα-Βρυττών-Νησιού

και οι αναπτυξιακές του δυνατότητες

Ο σημαντικότατος υγροβιότοπος της περιοχής μας, μέχρι πριν από μια δεκαετία περίπου, ήταν μια αδιάφορη ιστορία, έξω από τα προγράμματα και τις "ατζέντες" των πολιτικών και λοιπών "αρμοδίων". Μπροστά στην κατάσταση αυτήν, το 1998 μια ομάδα πολιτών και κάτοικοι της περιοχής αποφασίσαμε να ανακινήσουμε το θέμα με κάθε τρόπο, ιδρύοντας μάλιστα και τον Σύλλογο "Φίλοι της Λίμνης".

Πίστευα και πιστεύω στις δυνατότητες αξιοποίησής του που θα έχει πολλαπλές ευνοϊκές επιπτώσεις στην περιοχή. Δυστυχώς, παρά το επιφανειακό ενδιαφέρον των "αρμοδίων" και τις κατά καιρούς εξαγγελίες, καταλήξαμε σε "φωνή βοώντος εν τη ερήμω".

Τα αποσπάσματα που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο μου "Η λίμνη των κύκνων-Ο υγροβιότοπος Άγρα-Βρυττών-Νησιού", με το οποίο προσπάθησα να "βάλω στον χάρτη" της βιβλιογραφίας, άρα και του επιστημονικού ενδιαφέροντος, τον υγροβιότοπο (όσοι γνωρίζουν πώς δουλεύει το σύστημα αντιλαμβάνονται τι εννοώ) και κυρίως, με κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις, να δείξω τις αναπτυξιακές δυνατότητες που υπάρχουν.

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΓΡΟΒΙΟΤΟΠΟΥ

ΑΓΡΑ-ΒΡΥΤΤΩΝ-ΝΗΣΙΟΥ

Πριν από αρκετές δεκαετίες οι επικρατούσες λογικές και νοοτροπίες είχαν διαμορφώσει μια εχθρική πολιτική τόσο του επίσημου Κράτους όσο και των ιδιωτών, έναντι των υγροβιοτόπων. Χαρακτηρίζονταν συνολικά με τους υποτιμητικούς  όρους «βάλτοι» ή «έλη» και αποτελούσαν αντικείμενο εξαφάνισης με εχθρική αντιμετώπιση γενικώς.

Μέχρι ενός σημείου υπήρχαν δικαιολογίες για αυτήν την αντιμετώπιση, αφ’ ενός μεν λόγω της ανάγκης για καλλιεργήσιμη γη (η οποία προέκυπτε από τις αποξηράνσεις υγροβιοτόπων και στην συνέχεια το Κράτος την παραχωρούσε σε ακτήμονες αγρότες), αφ’ ετέρου δε, λόγω του γεγονότος ότι οι υγροβιότοποι δημιουργούσαν προβλήματα δημόσιας υγείας τις εποχές που θέριζε η ελονοσία.

Σήμερα, με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα, θεωρείται, αν όχι εγκληματική πράξη η αποξήρανση ενός υγροβιοτόπου, τουλάχιστον αντιοικονομική και αντιαναπτυξιακή.

Τα παραπάνω επιβεβαιώθηκαν για πρώτη φορά επίσημα και για τον υγροβιότοπο Άγρα-Βρυττών-Νησίου και μάλιστα με πανηγυρικό τρόπο στην Ημερίδα που διοργάνωσε στις 16-5-1998 ο Σύλλογος «ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ», ο οποίος ιδρύθηκε το 1998 από κατοίκους της περιοχής και υπήρξε ο πρώτος μαζικός φορέας που ανακίνησε ουσιαστικά το θέμα του υγροβιοτόπου.  

Θα πρέπει να τονισθεί ότι ο υγροβιότοπος Άγρα-Βρυττών-Νησίου, έχει ενταχθεί (μετά από σχετική μελέτη του 1992, από τον Τομέα Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), στον κατάλογο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (S.P.A. = Special Protected Areas) σε εφαρμογή του άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/(ΕΟΚ) για την διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας.

Το εξώφυλλο του βιβλίου

Το Υπουργείο Γεωργίας με την 56914 / 1226 / 17-3-1998 απόφαση του Υπουργού, ανέθεσε σε ερευνητική ομάδα του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ. Ι. ΑΓ. Ε.) και στα πλαίσια του Κοινοτικού προγράμματος “LIFE-Nature” (Έργο Β4 – 3200 / 97 / 243), την εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (Σχέδιο Διαχείρισης) για τον υγροβιότοπο.

     

Μια πρώτη παρουσίαση των στόχων αυτής της Μελέτης έγινε σε ειδική Ημερίδα με τίτλο «Ο υγροβιότοπος Άγρα-Βρυττών-Νησίου: Χθες, σήμερα, αύριο» που διοργανώθηκε από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πέλλας, τον Δήμο Έδεσσας και το ΕΘΙΑΓΕ και πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιουνίου 1999 στο τουριστικό περίπτερο της λίμνης. Τα πρακτικά αυτής της Ημερίδας πιστεύουμε ότι πρέπει να διαβασθούν από όλους όσους ενδιαφέρονται για τον υγροβιότοπο λόγω των ιδιαίτερα αξιόλογων στοιχείων και πληροφοριών που περιέχουν.

Τα τελικά συμπεράσματα της Μελέτης, παρουσιάσθηκαν σε πρόσφατη Ημερίδα που οργανώθηκε από το ΕΘΙΑΓΕ και πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Έδεσσας στις 7 Ιουνίου 2000. Ας ευχηθούμε και ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα αρχίσει και η υλοποίηση των απαραίτητων ενεργειών και έργων που όλοι περιμένουμε…

(Σχόλιο ΔΕΕ: Μετά από 10 χρόνια διαπιστώνουμε ότι οι ευχές και οι ελπίδες δυστυχώς δεν ευοδώθηκαν και στην πράξη ελάχιστα σοβαρά βήματα έγιναν προς την αναπτυξιακή διάσταση). Και πάλι από το προαναφερθέν βιβλίο μεταφέρουμε τα τελικά συμπεράσματα και κάποιες ενδεικτικές προτάσεις:

 4. ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

      Ο Νομός Πέλλας από την δεκαετία του 1960 υπήρξε πρωτοπόρος στην εφαρμογή και την διάδοση των σύγχρονων ιχθυοκαλλιεργητικών μεθόδων στην Ελλάδα. Στο θέμα αυτό αποφασιστικό ρόλο διαδραμάτισε η ίδρυση και λειτουργία από το 1966, του κρατικού Ιχθυογεννητικού Σταθμού στην Έδεσσα (Ι.Σ.Ε.). Δυστυχώς, για  λόγους που δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν στο πλαίσιο της παρούσας Έκθεσης, ο Ι.Σ.Ε. ακολούθησε την καθοδική πορεία των  περισσοτέρων αντιστοίχων ιδρυμάτων του Υπουργείου Γεωργίας.

      Θεωρούμε ότι ο Ι.Σ.Ε. θα μπορούσε, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και με τις αντίστοιχες δραστικές αλλαγές, να αποτελέσει ένα σημαντικότατο εργαλείο ανάπτυξης στον τομέα των Ιχθυοκαλλιεργειών και Υδατοκαλλιεργειών γενικότερα, αλλά και ένα σπουδαίο ερευνητικό Κέντρο στον τομέα των εσωτερικών υδάτων. Προς την κατεύθυνση αυτήν έχει κινηθεί πρόσφατα και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πέλλας η οποία με ομόφωνη απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου έχει ζητήσει την παραχώρηση του Ι.Σ.Ε. από το Υπουργείο Γεωργίας.    Πέραν όμως των θεωρητικών δυνατοτήτων και των προοπτικών που θα διασφάλιζε η τυχόν τελική εκχώρηση του Ι.Σ.Ε. στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πέλλας, υπάρχουν οι αντικειμενικές και υπαρκτές ευκαιρίες ανάπτυξης των Ιχθυοκαλλιεργειών σε πολλές περιοχές του Νομού. 
Μια από τις περιοχές αυτές είναι και ο υγροβιότοπος Άγρα - Βρυττών - Νησιού οι δυνατότητες του οποίοι έχουν μείνει προς το παρόν ανεκμετάλλευτες. Κάποιες προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν υπήρξαν άγονες, για πολλούς και διαφόρους λόγους, οι σημαντικότεροι από τους οποίους ήσαν η έλλειψη κεφαλαίων και τεχνογνωσίας.

1. Περιοχή πηγών Εδεσσαίου (Κουράντα), Νησί: Δυνατότητες εγκατάστασης ιχθυοκαλλιέργειας πέστροφας σε σύγχρονες εγκαταστάσεις.
2. Περιοχή ΒΔ οικισμού Νησίου: Δυνατότητες εγκατάστασης σύγχρονης Μονάδας κυπρινοκαλλιέργειας σε χωμάτινα υδροστάσια μετά από κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου με παράλληλη δημιουργία μικρού Ιχθυογεννητικού Σταθμού παραγωγής γόνου κυπρίνου (γριβάδι) και γουλιανού.
3. Περιοχή οικισμού Βρυττών: Δυνατότητες εγκατάστασης Μονάδας παραγωγής γουλιανού και κυπρίνων με πιθανή παράλληλη αναπαραγωγή και εκτροφή ειδών για ενυδρεία (π.χ. χρυσόψαρα), που παρουσιάζουν μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον
        Οι παραπάνω προτάσεις είναι ενδεικτικές και αναφέρονται σε περιοχές όπου έχουν ήδη διαπιστωθεί οι συγκεκριμένες δυνατότητες χωρίς να αποκλείεται και η περίπτωση της επισήμανσης και άλλων περιοχών μετά από εξειδικευμένες Μελέτες για το συγκεκριμένο αντικείμενο. Το ζητούμενο είναι η κινητοποίηση και εξεύρεση κεφαλαίων από τον ιδιωτικό τομέα με την συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Αναπτυξιακών Εταιρειών και των Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Πέλλας.

Χειμώνας

6. ΑΤΕΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, πιστεύω ότι από Ιχθυολογικής - Υδατοκαλλιεργητικής πλευράς αλλά και από πλευράς Αλιευτικής αξιοποίησης (που πρέπει να είναι πάντα το κυρίως ζητούμενο), τρεις πρέπει να είναι οι άξονες δράσεων και ενεργειών που θα πρέπει να απασχολήσουν την Πολιτεία και τους τοπικούς φορείς :
1. Σύσταση Φορέα Διαχείρισης του Υγροβιοτόπου με την συνεργασία Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης - Δήμου - Δ.Ε.Η.
2. Επεξεργασία πενταετούς προγράμματος Υδατοκαλλιεργητικής - Αλιευτικής αξιοποίησης.
3. Παράλληλες ενέργειες, με ένα ευρύτατο φάσμα αειφόρων δράσεων, που θα αποσκοπούν στην διάσωση και διατήρησή του αλλά και στην πολύπλευρη αξιοποίησή του (Οικοτουρισμός, εκμετάλλευση της υπερβολικής βλάστησης και των κοιτασμάτων τύρφης για την παραγωγή οργανικού λιπάσματος, δημιουργία χώρων αναψυχής κ. λ. π.)
Ως προς το ουσιαστικό ερώτημα τώρα το εάν και κατά πόσο αξίζει να ασχοληθούμε με τον υγροβιότοπο. Η προσωπική μου άποψη και θέση είναι ότι όχι μόνο αξίζει, αλλά η συστηματική και προγραμματισμένη αξιοποίησή του, θα αποτελέσει μια ανυπολόγιστης αξίας πηγή πλούτου και μάλιστα όχι απλώς οικολογικού και περιβαλλοντικού αλλά και οικονομικών προσόδων.
Και για να τελειώνουμε : Ο υγροβιότοπος Άγρα - Βρυττών - Νησιού αποτελεί ένα πολύτιμο πλουτοπαραγωγικό πόρο που η αξιοποίησή του πολλά έχει να προσφέρει. Σε συνδυασμό με το χιονοδρομικό του Βόρα, την λίμνη Βεγορίτιδα, το ανεμοδρόμιο Παναγίτσας και τις υπόλοιπες φυσικές ομορφιές, τα φρούτα της περιοχής, την υπόλοιπη πρωτογενή παραγωγή και την αποδεδειγμένη φιλοπονία των κατοίκων, μπορούν να μεταβάλουν ολόκληρο το βόρειο τμήμα της Επαρχίας Εδέσσης σε αληθινό παράδεισο.
Χρειάζεται τόλμη, χρειάζεται γνώση και τέλος απόφαση και ενδιαφέρον των Αρχών και κυρίως των ίδιων των κατοίκων να προχωρήσουν στις αναγκαίες ενέργειες.     

Δημήτριος Ε. Ευαγγελίδης 

Ιχθυολόγος

Πανοραμική θέα του υγροβιότοπου