Έδεσσα: "Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών (1872)"
Των Αθανασίου Ε. Καραθανάση και
Αντωνίου Δ. Σατραζάνη.
Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών έχει την αρχή της ίδρυσής του την 12 Δεκεμβρίου 1872, οπότε μιά συντροφιά διακεκριμένων Έδεσσαίων πολιτών, άποτελουμένη από τον ’Ιωάννη Σακαλλέρου (τον κατοπινό πρόεδρο του Συλλόγου), τον Γρηγόριο Χ"Τρίπκου (στην οικία του οποίου είχε σχηματισθει ή συντροφιά), τον ’Αντώνιο Νούση Κύρου, τον Τούση Δ. Βαλάσσα, τον Χρήστο Παπαδόπουλο και τον Δημήτριο I. Ρίζο, άπεφάσισε την έναρξη διαδικασίας για την ίδρυσή του.
Την αφορμή είχε δώσει, όμως, μιά επιστολή του περιωνύμου Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης πού ζητούσε την συνδρομή τους.
Πάντως, όπως όμολογειται στά Πρακτικά, ή ίδέα για την ίδρυση τέτοιου Συλλόγου υπήρχε από παλαιότερα και θά υλοποιούνταν εγκαίρως, άν δέν υπήρχαν οί εσωτερικοί περισπασμοί και οί διχόνοιες πού είχε ένσπείρει στην πόλη ό Πανσλαβισμός.
Έγνώριζαν, εξάλλου, οί ιδρυτές του Συλλόγου την εθνική προσφορά των συλλόγων αυτών στην Μακεδονία καί, κυρίως, του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και του Μακεδονικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Σερρών.
Οί παραπάνω Έδεσσαιοι πολίτες πού είχαν την πρωτοβουλία αύτή άπεφάσισαν να συζητήσουν τό θέμα και την Κυριακή 17 Δεκεμβρίου εμπρός σε ευρύτερο αριθμό ενδιαφερομένων συμπολιτών.
Είχαν, όμως, πρίν από όλα καθορίσει τον σκοπό της ίδρυσης του Συλλόγου πού ήταν:
«... η πρός τά ελληνικά σχολεία και τούς έν αύτοις σπουδάζοντας απόρους μαθητάς, συνδρομή και η άνάπτυξις των άποτελούντων αύτον μελών...». ’Έτσι την Κυριακή 17 Δεκεμβρίου 1872 σαράντα πολίτες της ’Έδεσσας πού συγκεντρώθηκαν στην μεγάλη αίθουσα του ελληνικού σχολείου, άφου άκουσαν τον Ευάγγελο Xατζηαγγέλου να τούς όμιλει περί παιδείας και τον Δ. I. Ρίζο περί συλλόγων, άπεφάσισαν την «σύστασιν» του Συλλόγου και τον ορισμόν έπιτροπής για την σύνταξη του Κανονισμού του.
Ευάγγελος Χατζηαγγέλου
Ή επιτροπή άποτελούνταν από τούς Κ. Κωνσταντίνο Τα(μ)βάκη, X"’Αγγέλου και Δημ. I. Ρίζο.
Ή δεύτερη επίσημη συνεδρία του Συλλόγου εγινε στις 27 Δεκεμβρίου 1872 στην ίδια αίθουσα, όπου είχαν συγκεντρωθεί τώρα 160 πολίτες με πρώτο ομιλητή τον Ε. X"’Αγγέλου πού ανέπτυξε τά εξι πρώτα άρθρα του Κανονισμού και πρότεινε την ίδρυση ’Αρχαιολογικού Μουσείου. Μετά την συζήτηση τών άρθρων του Κανονισμού ό Σύλλογος τύπωσε τον Κανονισμό πού άποτελειται από οκτώ κεφάλαια και περιέχει 38 άρθρα.
Σέ κείνη την συνεδρία άποφασίστηκε μάλιστα ή επωνυμια του Συλλόγου: «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών», με πρώτο προσωρινό πρόεδρο τον ’Ιωάννη Σακαλλέρου και γραμματέα τον Δημ. I. Ρίζο. Στην ίδια αύτή συνεδρία άρχισε και ή έγγραφή τών μελών του Συλλόγου. και στην δεύτερη συνεδρία της 31 Δεκεμβρίου 1872 συνεχίσθηκε ή έγγραφή τών νέων μελών και ορίσθηκε ό τρόπος μυστικής ψηφοφορίας ύπό την έπίβλεψη του μητροπολίτη Βοδενών Άγαθαγγέλου για την εκλογή του πρώτου συμβουλίου, του οποίου ή σύνθεση ήταν ή εξής:
Πρόεδρος ό ’Ιωάννης Σακαλλέρου (ψήφοι 35),
Αντιπρόεδρος ό Εύαγγελος X"’Αγγέλου (ψήφοι 31),
Γραμματέας ό Δημήτριος I. Ρίζος (ψήφοι 29),
Ταμίας ό Γρηγόριος Χ"Τρίπκου (ψήφοι 30)
και σύμβουλοι ό Γεώργιος Κιόρτσε (ψήφοι 30), ό ’Ιωάννης Χ"Μήτσου (ψήφοι 28) και ’Αντώνιος Νούσης Κύρου (ψήφοι 27) .
Πρόεδρος ό ’Ιωάννης Σακαλλέρου (ψήφοι 35),
Αντιπρόεδρος ό Εύαγγελος X"’Αγγέλου (ψήφοι 31),
Γραμματέας ό Δημήτριος I. Ρίζος (ψήφοι 29),
Ταμίας ό Γρηγόριος Χ"Τρίπκου (ψήφοι 30)
και σύμβουλοι ό Γεώργιος Κιόρτσε (ψήφοι 30), ό ’Ιωάννης Χ"Μήτσου (ψήφοι 28) και ’Αντώνιος Νούσης Κύρου (ψήφοι 27) .
Μητροπολίτης Βοδενών
Άγαθάγγελος
Άγαθάγγελος
Την επομένη ημέρα, πού ήταν και ή πρωτοχρονιά του 1873, εγινε με κάθε μεγαλοπρέπεια ή γιορτή του Συλλόγου με αρχιερατική λειτουργία στην μητρόπολη, δοξολογία στό δημοτικό σχολείο, όπου μάλιστα ό μαθητης Νικόλαος Χ"Τάσκου ευχαρίστησε τά μέλη του Συλλόγου για την φροντίδα τους ύπέρ των σχολείων και των άπορων μαθητών. Την ίδια έκείνη ήμέρα άκολούθησε συνεδρία του Συλλόγου με ομιλητή τον αντιπρόεδρό του Ε. X"’Αγγέλου γύρω από την ιστορία της ’Έδεσσας .
’Από εδώ και πέρα άρχισε η βραχύβια, μόλις δύο έτών, δραστηριότητα του Συλλόγου.
Τά θέματα πού τον άπησχόλησαν στις ύπόλοιπες 73 συνεδριάσεις του ήταν άποκλειστικά σχεδόν θέματα παιδείας: σχολεία, μαθητές, διδάσκαλοι, συλλογή άρχαιοτήτων, ενίσχυση εκπαίδευσης της περιοχής.
Θά πρέπει εδώ να συμπληρώσουμε ότι ό έκδιδόμενος κώδικας είναι κολοβός γιατί λείπουν οί τέσσερεις τελευταίες συνεδριάσεις του Συλλόγου. Σταματά δηλαδή στην 69η συνεδρίαση της 3 Νοεμβρίου 1874, ενώ εχουμε τη πληροφορία ότι τό τελευταίο πρακτικό ύπ’άριθμ. 73 είχε ημερομηνία 29 Δεκεμβρίου 1874.
Σέ κάθε συνεδρίαση του Συλλόγου γινόταν ανάγνωση και ανάπτυξη του ίερού Ευαγγελίου από πρόσωπα πεπαιδευμένα.
Στην δραστηριότητα αύτήν είχαν διακριθει οί γραμματείς του Συλλόγου Δημήτριος I. Ρίζος, Κ. Ταβάκης και Δ. Πλαταρίδης, ό άντιπρόεδρος Ε. X"’Αγγέλου και ό Μιχαήλ Πέγιος.
Ενας άλλος γραμματέας του Συλλόγου, ό Νικόλαος Χ"Λούσης δίδαξε περί παιδείας, περί άνατροφής παίδων, ενώ ό Μιχαήλ Πέγιος περι φιλαργυρίας και ό Χρ. Τοπάλης περί παιδείας, ό ίεροδιάκονος Θεόκλητος Παπαϊωάννου δίδαξε περί παιδείας και αύτός. Σχεδόν oι ίδιοι δίδαξαν και μια σειρά μαθημάτων 'Ιστορίας, Φυσικής, Γεωγραφίας, ’Εκκλησιαστικής 'Ιστορίας.
’Έτσι άπαντούμε συχνα τον Χρ. Τοπάλη να διδάσκει Μακεδονική 'Ιστορία, με ιδιαίτερο άντικείμενο τούς χρόνους του Φιλίππου, του Μ. ’Αλεξάνδρου και τούς περσικούς πολέμους, τον Κ. Ταμβάκη με θεματικό αντικείμενο των παραδόσεων του την εκστρατεία του Μ. ’Αλεξάνδρου και την περίοδο από την έξωση του τυράννου 'Ιππίου μέχρι της εισβολής Ξέρξου. 'Ο ίδιος δίδαξε και Πλούταρχο (βίο Ποπλικόλα και Σόλωνος). 'Ο X"’Αγγέλου δίδαξε βίους Πλουτάρχου (Θησέως, Ρωμύλου, Λυκούργου και Νουμά Πομπελίου, Πλάτωνος).
Τό άντικείμενο της Μακεδονικής 'Ιστορίας δίδαξε, επίσης, και ό Χρ. Τούσης, μια μικρή σειρά μαθημάτων, δύο συνολικά, ήταν άφιερωμένη στην Φυσική. ’Έτσι ό Ε. X"’Αγγέλου δίδαξε περί Γαλαξίου, Β. Σέλαος, φυσικών φαινομένων και περί σεισμού.
Πολλά περισσότερα ήταν τά μαθήματα Γεωγραφίας, ενδεκα περίπου, τά όποια όλα, πλήν του πρώτου πού δίδαξε ό Κ. Ταμβάκης, δίδαξε ό Ε. X"’Αγγέλου- έπρόκειτο για μαθήματα ιστορικής και πολιτικής γεωγραφίας- ενα άκόμα μάθημα για την χρησιμότητα της Γεωγραφίας δίδαξε ό Ν. Χ"Λούσης. Τρία μαθήματα από τά τελευταία ήσαν άφιερωμένα στην Εκκλησιαστική 'Ιστορία και τά δίδαξαν ό Ν. Χ"Λούσης (ιστορία Θρησκειών), ό Χρ. Τοπάλης, ό Δ. Πλαταρίδης και ό ίεροδιάκονος Θεόκλητος Παπαϊωάννου πού δίδαξε τον βίο του Ίω. Χρυσοστόμου.
’Από εδώ και πέρα άρχισε η βραχύβια, μόλις δύο έτών, δραστηριότητα του Συλλόγου.
Τά θέματα πού τον άπησχόλησαν στις ύπόλοιπες 73 συνεδριάσεις του ήταν άποκλειστικά σχεδόν θέματα παιδείας: σχολεία, μαθητές, διδάσκαλοι, συλλογή άρχαιοτήτων, ενίσχυση εκπαίδευσης της περιοχής.
Θά πρέπει εδώ να συμπληρώσουμε ότι ό έκδιδόμενος κώδικας είναι κολοβός γιατί λείπουν οί τέσσερεις τελευταίες συνεδριάσεις του Συλλόγου. Σταματά δηλαδή στην 69η συνεδρίαση της 3 Νοεμβρίου 1874, ενώ εχουμε τη πληροφορία ότι τό τελευταίο πρακτικό ύπ’άριθμ. 73 είχε ημερομηνία 29 Δεκεμβρίου 1874.
Σέ κάθε συνεδρίαση του Συλλόγου γινόταν ανάγνωση και ανάπτυξη του ίερού Ευαγγελίου από πρόσωπα πεπαιδευμένα.
Στην δραστηριότητα αύτήν είχαν διακριθει οί γραμματείς του Συλλόγου Δημήτριος I. Ρίζος, Κ. Ταβάκης και Δ. Πλαταρίδης, ό άντιπρόεδρος Ε. X"’Αγγέλου και ό Μιχαήλ Πέγιος.
Ενας άλλος γραμματέας του Συλλόγου, ό Νικόλαος Χ"Λούσης δίδαξε περί παιδείας, περί άνατροφής παίδων, ενώ ό Μιχαήλ Πέγιος περι φιλαργυρίας και ό Χρ. Τοπάλης περί παιδείας, ό ίεροδιάκονος Θεόκλητος Παπαϊωάννου δίδαξε περί παιδείας και αύτός. Σχεδόν oι ίδιοι δίδαξαν και μια σειρά μαθημάτων 'Ιστορίας, Φυσικής, Γεωγραφίας, ’Εκκλησιαστικής 'Ιστορίας.
’Έτσι άπαντούμε συχνα τον Χρ. Τοπάλη να διδάσκει Μακεδονική 'Ιστορία, με ιδιαίτερο άντικείμενο τούς χρόνους του Φιλίππου, του Μ. ’Αλεξάνδρου και τούς περσικούς πολέμους, τον Κ. Ταμβάκη με θεματικό αντικείμενο των παραδόσεων του την εκστρατεία του Μ. ’Αλεξάνδρου και την περίοδο από την έξωση του τυράννου 'Ιππίου μέχρι της εισβολής Ξέρξου. 'Ο ίδιος δίδαξε και Πλούταρχο (βίο Ποπλικόλα και Σόλωνος). 'Ο X"’Αγγέλου δίδαξε βίους Πλουτάρχου (Θησέως, Ρωμύλου, Λυκούργου και Νουμά Πομπελίου, Πλάτωνος).
Τό άντικείμενο της Μακεδονικής 'Ιστορίας δίδαξε, επίσης, και ό Χρ. Τούσης, μια μικρή σειρά μαθημάτων, δύο συνολικά, ήταν άφιερωμένη στην Φυσική. ’Έτσι ό Ε. X"’Αγγέλου δίδαξε περί Γαλαξίου, Β. Σέλαος, φυσικών φαινομένων και περί σεισμού.
Πολλά περισσότερα ήταν τά μαθήματα Γεωγραφίας, ενδεκα περίπου, τά όποια όλα, πλήν του πρώτου πού δίδαξε ό Κ. Ταμβάκης, δίδαξε ό Ε. X"’Αγγέλου- έπρόκειτο για μαθήματα ιστορικής και πολιτικής γεωγραφίας- ενα άκόμα μάθημα για την χρησιμότητα της Γεωγραφίας δίδαξε ό Ν. Χ"Λούσης. Τρία μαθήματα από τά τελευταία ήσαν άφιερωμένα στην Εκκλησιαστική 'Ιστορία και τά δίδαξαν ό Ν. Χ"Λούσης (ιστορία Θρησκειών), ό Χρ. Τοπάλης, ό Δ. Πλαταρίδης και ό ίεροδιάκονος Θεόκλητος Παπαϊωάννου πού δίδαξε τον βίο του Ίω. Χρυσοστόμου.
Σημαντική ήταν ή άπόφαση πού έλήφθη στην 47η Συνεδρίαση της 13ης Ίανουαρίου 1874 και ή όποία προέβλεπε την διδασκαλία, κάθε άπόγευμα, ποικίλων μαθημάτων γραφής, άριθμητικής, ιστορίας, γεωγραφίας για τούς άναλφάβητους μετά την λήξη της καθημερινής έργασίας τους —οπωσδήποτε, πρέπει να σημειωθεί, δέν εχουμε περαιτέρω ειδήσεις για τό θέμα αύτό.
Ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών βοήθησε ποικιλότροπα και ορισμένους Συλλόγους και σχολεία της περιοχής ’Έδεσσας, άλλα και τά ίδια τά εκπαιδευτήρια της πόλης.
’Έτσι στην ίδια την ’Έδεσσα, μολονότι ύπήρχε μιά δραστήρια εφορεία τών 'Ελληνικών ’Εκπαιδευτηρίων, ό Σύλλογος προσέφερε την οικονομική συνδρομή του για την συμπλήρωση του μισθού του σχολάρχη Θεοκλήτου Παπαϊωάννου.
Ό ίδιος, μάλιστα, ό γραμματέας του Συλλόγου Δ. Πλαταρίδης είχε άναλάβει ολίγες ώρες διδασκαλίας στό Νηπιαγωγείο και στό Παρθεναγωγείο, στην σύσταση του οποίου είχε βοηθήσει ό Σύλλογος και προσωπικά ό πρόεδρός του ’Ιωάννης Σακαλλέρου- και σ’αύτό, τό παρθεναγωγείο δηλαδή, δίδασκε ό Δ. Πλαταρίδης.
Τό ενδιαφέρον του Συλλόγου για τά σχολεία της ’Έδεσσας μαρτυρείται και από την σύσταση πενταμελούς επιτροπής πού θά παρευρισκόταν στις εξετάσεις τών σχολείων τών άρρένων και θηλέων τών Ελληνικών σχολείων.
'Η επιτροπή, μάλιστα, αύτή (άποτελουμένη από τούς I. Σιρομάχο, Γρ. Χ"Τρύπκου, Γράψη Περτσικάπα, Ε. X"’Αγγέλου και Χρ. Τοπάλη) ύπέβαλε στον Σύλλογο και σχετική εκθεση.
Στό χωριό Μεσημέρι, υστέρα από παράκληση τών κατοίκων, με έξοδα του Συλλόγου δίδαξε ό Χριστόδουλος Δ. Ματσούρ, στό χωριό Ραρτοκέσια ό Δημ. ’Αντωνίου, στό χωριό Πόδος (σημ. Φλαμουριά) ό Μποζήνος Παπακωνσταντίνου από τό Μεσημέρι.
Τό χωριό αύτό έστειλε για ένίσχυση, εκφράζοντας έτσι την εύγνωμοσύνη του στον Σύλλογο, 5 οθωμανικές λίρες. Ό Σύλλογος μισθοδοτούσε, επίσης, τον διδάσκαλο του Βαρτικόπ (Σκύδρα), του χωριού Τσεσίγκου, δπου δίδαξε ό Στογιάννης Βασιλείου.
'Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών βοήθησε, εξάλλου, στην έκπαιδευτική άνάπτυξη τών χωριών πού βρίσκονταν γύρω από την κωμόπολη Πρεβουδίστη (σήμερα Σωσάνδρα) στέλνοντας διδάσκαλο τον Πάσχου Κράστε και άριθμό πινάκων και άλφαβηταρίων, δέν μπόρεσε, όμως, να ένισχύσει την Κοινότητα οικονομικά και για την άνέγερση σχολείου.
Είχε, άκόμη, άναλάβει ό Σύλλογος την μισθοδοσία της νηπιαγωγού ’Ολυμπίας Κοντορέπα πού δίδασκε στην Γουμένισσα. Δέν παρέλειπε, έπίσης, να ενισχύει οικονομικά τά σχολεία της ελληνικής κοινότητας Γευγελής με 20 οθωμανικές λίρες έτησίως, τό Παρθεναγωγείο Γιαννιτσών, την Αδελφότητα «’Ελπίδες» Μεγαρόβου.
Σέ αρκετές περιπτώσεις από τό ταμείο του Συλλόγου ένισχύθηκαν με χρήματα και με γραφική υλη άποροι μαθητές της ’Έδεσσας, της Γουμένισσας, της Κρίβης, του Μεσημεριού, της Τσαρκόβιαννης.
Με ίδικά του έξοδα σπούδαζαν οί νέοι στην ’Έδεσσα και στην Θεσσαλονίκη, οί όποιοι άνελάμβαναν την υποχρέωση να ύπηρετήσουν ώς διδάσκαλοι στην περιοχή.
Τέτοιες ήταν οί περιπτώσεις του ’Αθαν. Ρίζου, του Νικ. και Χρ. ’Αθανασίου, του Γ. Παπα, του Κ. Μητσιγιάννη.
'Ο Σύλλογος ελάχιστες φορές άρνήθηκε την βοήθειά του σέ φορείς πού του την ζητούσαν.
Μιά τέτοια είναι ή περίπτωση τών κωμοπόλεων Βογδάντζας και Λιούβνιτσας, οί όποιες βρίσκονταν και διοικητικά και εκκλησιαστικά εξω από την περιφέρεια της ’Έδεσσας. 'Ωστόσο έθεσε τό θέμα ύπόψη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης. Πάντως τό ενδιαφέρον του Συλλόγου για την παιδευτική άνέλιξη της μείζονος περιοχής ’Έδεσσας μαρτυρειται από την άνάθεση στον ειδικό γραμματέα του και λόγιο Δ. Πλαταρίδη της σύνταξης άναλυτικής έκθεσης για την κατάσταση τών σχολείων στην περιοχή.
Πράγματι, ό Πλαταρίδης πού είχε άρκετην πείρα σέ τέτοια θέματα, περιόδευσε σέ 132 μικρά και μεγάλα χωριά της ’Έδεσσας και συνέταξε πολυσέλιδη σχετική έκθεση, ή όποία ευτύχησε να ιδει και τό φώς της δημοσιότητας: Τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη τό 1874, στό τυπογραφείο Βουτυρά και σίας και με την σημείωση "Έκ του γραφείου του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βοδενων".
’Ήθελε ό Σύλλογος, με βάση την έκθεση αύτήν, να γνωρίζει την κατάσταση στην περιοχή, τίς άνάγκες, άλλά και τίς δυνατότητές της, για να προχωρήσει συστηματικά στό έργο του.
Φυσικά οί διαπιστώσεις του Πλαταρίδη δέν ήταν και τόσο ευχάριστες για τίς φιλοδοξίες πού είχε ό Σύλλογος, ό όποιος, ωστόσο, εβλεπε με αισιοδοξία ότι και με την βοήθεια των ομογενών και αδελφών συλλόγων και αδελφοτήτων θά μπορέσει ίνα τύχη του προορισμού του. Και πράγματι: χάρη στις ίδικές του πρωτοβουλίες κατέστη δυνατή στά επόμενα χρόνια ή ίδρυση και λειτουργία πολλών σχολείων στην περιοχή. Πολύ σημαντική ήταν ή άλληλογραφία πού ό Σύλλογος είχε άναπτύξει και πού άφορουσε πάντοτε σέ θέματα παιδείας, με «ομογενείς» συλλόγους της Μακεδονίας και του ελευθέρου ελληνικού κράτους, της Κωνσταντινουπόλεως, της Θράκης, της Μικρασίας, της Ρουμανίας. Ηταν λοιπόν πολύ φυσικό να στείλει μόνο μέσα σέ ενα χρόνο 500 περίπου επιστολές, όπως διαβάζουμε σέ πρακτικό συνεδρίας του.
Στά πρακτικά του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βοδενών απαντήσαμε συνεργασία του με τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης πού ένίσχυε οικονομικά, αλλά και με την αποστολή βιβλίων, πινάκων και άλλω,ν χρειωδών τον έδεσσαίο ομόλογό του.
Άς μήν λησμονούμε ότι ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης και ή Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική ’Αδελφότητα τών Σερρών άπετέλεσαν τό πρότυπο του Συλλόγου, όπως άλλωστε και ρητά άναφέρεται στά Πρακτικά του.
Στην ίδια γραμμή συνεργασίας κινήθηκε και ή Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική ’Αδελφότητα Σερρών πού εστελνε βιβλία και υλικά γραφής για τίς άνάγκες τών σχολείων, αλλά και τον νέο κανονισμό του και λογοδοσία του προεδρείου της.
'Ο «Σύλλογος πρός διάδοσιν τών ελληνικών γραμμάτων» βοήθησε και αύτός τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Βοδενών με την άποστολή βιβλίων και 2.000 δραχμών, ποσό με τό όποιο άθηναϊκή οικογένεια ένίσχυσε τον Σύλλογο.
Βιβλία, επίσης, εστειλε ό Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός τών ’Αθηνών, τό ’Εθνικό Πανεπιστήμιο και καθηγητές του πού εστειλαν εργα τους.
Αύτοί είναι:
Κ. Παπαρρηγόπουλος, Κ. Φρεατίδης, Γ. Α. Ράλλης, Μ. Δέφνερ, Στ. Τρικαλιώτης, Πέτρος Παπαρρηγόπουλος, Γ. Καραμήτσος, Γ. Μιστριώτης, Δ. Ε. Στρουμπος, Δαμιανός Γεωργίου, Ν. Δαμαλάς, Εύθ. Καστόρχης.
’Αλλά και άλλοι γνωστοί καθηγητές του ’Εθνικού Πανεπιστημίου άπέστειλαν στον Σύλλογο εργα τους, όπως οί:
Ν. Κοτζιάς, Φίλιππος Ίωάννου, Κ. Κόντος, Ν. Νικολαιδης, Σ. Τζιβανόπουλος, Β. Δάκη, Σ. Σκιαδαρέσης, Σ. Π. Μπαλάνος, Ζήκος Ρώσης, Ν. Σαρίπολος, Δ. Σεμιτέλος, Σ. Κουμανούδης, Π. Δηλιγιάννης, Π. Παυλίδης, Διομήδης Κυριακού, ’Αθανάσιος Ρουσόπουλος, Γ. Ν. Ζαβιτσάνος, Γ. Φωτόπουλος.
'Ο Σύλλογος συνεργαζόταν, έπίσης με τον περιώνυμο 'Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως, ό όποιος φαίνεται τον ενημέρωνε για την δραστηριότητά του, τον συνεβούλευε, του εστελνε βιβλία καθώς έπίσης και με την Πατριαρχική Κεντρική ’Εκπαιδευτική ’Επιτροπή και τον Σύλλογο Σμύρνης ό «Ομηρος».
Με την σειρά του ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών βοηθούσε και συνεβούλευε ή συνεργαζόταν με τον Σύλλογο Γιαννιτσών, τον Σύλλογο Καστοριάς, τον Σύλλογο Ραιδεστού, τον Σύλλογο Νάουσσας «Πιερία», τον όποιο βοήθησε για την λειτουργία του Νηπιαγωγείου πού συντηρούσε, την Φιλεκπαιδευτική ’Αδελφότητα Γουμένισσας και την όμόλογή της τών Γιαννιτσών, τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο ’Αδριανουπόλεως, τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Κοζάνης ό «Φοινιξ», την ’Αδελφότητα Κρίβης, την όποία βοήθησε στην εκτύπωση του κανονισμού της και στην κατασκευή σφραγίδας, την Φιλόπτωχο ’Αδελφότητα Κορυτσάς.
Ο Σύλλογος, για την αρτιότερη λειτουργία του, είχε ορίσει έπιτρόπους σέ πόλεις κέντρα του Έλληνισμού:
στην Θεσσαλονίκη τον Περικλή X"Λαζάρου, πού ήταν και πρόξενος τών 'Ηνωμένων Πολιτειών,
στην Κωνσταντινούπολη τον Ναούμ Σίδου,
στην Ραιδεστό τον Ν. Σ. Βαφειάδη,
στην ’Αθήνα τον ίεροδιάκονο Θεόκλητο Παπαϊωάννου, πού είχε διατελέσει σχολάρχης ’Έδεσσας,
στά Βιτώλια τον γιατρό Επαμεινώνδα Δημητριάδη,
στις Σέρρες τον Δημοσθένη A. X "Λαζάρου,
στην Λάρισα τον Χριστόδουλο Χ"Πετρίδη,
στην ’ Αδριανούπολη τον Δ. Γ. Χατζόπουλο,
στό Σουφλί τον ’Απόστολο Δαούλα,
στην Κορυτσά τον μητροπολίτη Κορυτσας Κλήμη.
Μια από τίς σημαντικές δραστηριότητες του Συλλόγου ήταν ή συλλογή άρχαιοτήτων. Σέ πολλές από τίς συνεδριάσεις τό προεδρείο του Συλλόγου παρουσίαζε επιγραφές, νομίσματα, άγάλματα, περικεφαλαίες, πού πολίτες της περιοχής φιλοτιμούνταν να συγκεντρώνουν και να δωρίζουν στον Σύλλογο πού στόχευε σταθερά στην ίδρυση άρχαιολογικού μουσείου.
Είναι αύτό πού τονίσαμε και στην άρχή, ότι δηλαδή οί ύπόδουλοι 'Έλληνες, και ιδιαίτερα έδώ στην Μακεδονία, στράφηκαν κατά την κρίσιμη περίοδο της έξαρσης τών ξένων προπαγανδών στην συλλογή άρχαιοτήτων. Ο λόγος είναι αύτονόητος: Η συνείδηση ότι είναι οί συνεχιστές ένός λαού πού από αιώνων κατοικούσε σ’αύτον τον τόπο, και πού άποτελούσε, συνάμα, την άπάντηση στούς έπήλυδες πού στό δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα διεκδικούσαν την Μακεδονία.
Οί παρατιθέμενες άρχαιοελληνικές έπιγραφές στά Πρακτικά του Συλλόγου, πού συγκεντρώθηκαν από κήπους της Έδεσσας και διαφόρων χωριών της περιοχής της, άποτελούν τούς εγκυρότερους μάρτυρες του άρχαιοελληνικού έδεσσαϊκού παρελθόντος.
’Εκτός από τίς επιγραφές, πού συγκεντρώθηκαν, και πού παρουσιάζονται στην έκδοση του παρόντος τόμου, άφού άντεγράφησαν και κατεχωρίσθησαν στά Πρακτικά του Συλλόγου, πρέπει να σημειώσουμε ότι ό Σύλλογος είχε σχηματίσει μίαν σημαντική συλλογή αρχαίων νομισμάτων, από τά όποια 16 ήσαν άργυρά και τά υπόλοιπα χάλκινα.
Ας σημειωθεί, ότι και κατά το δεύτερο ετος της δράστηριότητάς του ό Σύλλογος συνέχισε την συλλεκτική του δραστηριότητα.
Για την τύχη τών νομισμάτων αύτών τών επιγραφών και έν γένει τών λοιπών αρχαιολογικών δραστηριοτήτων του Συλλόγου δέν εχουμε ειδήσεις.
Παράλληλα, με την προσπάθεια δημιουργίας μουσείου, ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών πρέπει να είχε σχηματίσει και καλή βιβλιοθήκη.
Στά πρακτικά τών συνεδριάσεων του, και ιδιαίτερα εκείνης όπου ή λογοδοσία για τό πρώτο ετος της λειτουργίας του, άναφέρονται δωρεές ίκανού άριθμού βιβλίων από τό ’Εθνικό Πανεπιστήμιο και τούς καθηγητές του, τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης, τον 'Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως κτλ.
Διάφορα, έπίσης, μέλη ή και φίλοι του Συλλόγου δώρησαν στον Σύλλογο τεύχη, τόμους ή σειρές εφημερίδων και περιοδικών όπως ό Νεολόγος της Κωνσταντινουπόλεως, ό Βρετανικός Άστήρ, ή Παλιγγενεσία του Ί. Άγγελόπουλου, ή "Ιρις του Βουκουρεστίου, οί Σύλλογοι της Βράιλας, ή Θράκη της Κωνσταντινουπόλεως, τό περιοδικό Μέντωρ της Σμύρνης τών άδελφών Γρηγοριάδη.
Δυστυχώς από τά πρακτικά δέν φαίνεται σαφώς άν πρόκειται για μεμονωμένα φύλλα έφημερίδων ή έγγραφή συνδρομής.
Και ή βιβλιοθήκη δέν είχε καλή τύχη, γιατί σήμερα δέν εχει σωθεί σχεδόν τίποτε από αυτήν.
Ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών βοήθησε ποικιλότροπα και ορισμένους Συλλόγους και σχολεία της περιοχής ’Έδεσσας, άλλα και τά ίδια τά εκπαιδευτήρια της πόλης.
’Έτσι στην ίδια την ’Έδεσσα, μολονότι ύπήρχε μιά δραστήρια εφορεία τών 'Ελληνικών ’Εκπαιδευτηρίων, ό Σύλλογος προσέφερε την οικονομική συνδρομή του για την συμπλήρωση του μισθού του σχολάρχη Θεοκλήτου Παπαϊωάννου.
Ό ίδιος, μάλιστα, ό γραμματέας του Συλλόγου Δ. Πλαταρίδης είχε άναλάβει ολίγες ώρες διδασκαλίας στό Νηπιαγωγείο και στό Παρθεναγωγείο, στην σύσταση του οποίου είχε βοηθήσει ό Σύλλογος και προσωπικά ό πρόεδρός του ’Ιωάννης Σακαλλέρου- και σ’αύτό, τό παρθεναγωγείο δηλαδή, δίδασκε ό Δ. Πλαταρίδης.
Τό ενδιαφέρον του Συλλόγου για τά σχολεία της ’Έδεσσας μαρτυρείται και από την σύσταση πενταμελούς επιτροπής πού θά παρευρισκόταν στις εξετάσεις τών σχολείων τών άρρένων και θηλέων τών Ελληνικών σχολείων.
'Η επιτροπή, μάλιστα, αύτή (άποτελουμένη από τούς I. Σιρομάχο, Γρ. Χ"Τρύπκου, Γράψη Περτσικάπα, Ε. X"’Αγγέλου και Χρ. Τοπάλη) ύπέβαλε στον Σύλλογο και σχετική εκθεση.
Στό χωριό Μεσημέρι, υστέρα από παράκληση τών κατοίκων, με έξοδα του Συλλόγου δίδαξε ό Χριστόδουλος Δ. Ματσούρ, στό χωριό Ραρτοκέσια ό Δημ. ’Αντωνίου, στό χωριό Πόδος (σημ. Φλαμουριά) ό Μποζήνος Παπακωνσταντίνου από τό Μεσημέρι.
Τό χωριό αύτό έστειλε για ένίσχυση, εκφράζοντας έτσι την εύγνωμοσύνη του στον Σύλλογο, 5 οθωμανικές λίρες. Ό Σύλλογος μισθοδοτούσε, επίσης, τον διδάσκαλο του Βαρτικόπ (Σκύδρα), του χωριού Τσεσίγκου, δπου δίδαξε ό Στογιάννης Βασιλείου.
'Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών βοήθησε, εξάλλου, στην έκπαιδευτική άνάπτυξη τών χωριών πού βρίσκονταν γύρω από την κωμόπολη Πρεβουδίστη (σήμερα Σωσάνδρα) στέλνοντας διδάσκαλο τον Πάσχου Κράστε και άριθμό πινάκων και άλφαβηταρίων, δέν μπόρεσε, όμως, να ένισχύσει την Κοινότητα οικονομικά και για την άνέγερση σχολείου.
Είχε, άκόμη, άναλάβει ό Σύλλογος την μισθοδοσία της νηπιαγωγού ’Ολυμπίας Κοντορέπα πού δίδασκε στην Γουμένισσα. Δέν παρέλειπε, έπίσης, να ενισχύει οικονομικά τά σχολεία της ελληνικής κοινότητας Γευγελής με 20 οθωμανικές λίρες έτησίως, τό Παρθεναγωγείο Γιαννιτσών, την Αδελφότητα «’Ελπίδες» Μεγαρόβου.
Σέ αρκετές περιπτώσεις από τό ταμείο του Συλλόγου ένισχύθηκαν με χρήματα και με γραφική υλη άποροι μαθητές της ’Έδεσσας, της Γουμένισσας, της Κρίβης, του Μεσημεριού, της Τσαρκόβιαννης.
Με ίδικά του έξοδα σπούδαζαν οί νέοι στην ’Έδεσσα και στην Θεσσαλονίκη, οί όποιοι άνελάμβαναν την υποχρέωση να ύπηρετήσουν ώς διδάσκαλοι στην περιοχή.
Τέτοιες ήταν οί περιπτώσεις του ’Αθαν. Ρίζου, του Νικ. και Χρ. ’Αθανασίου, του Γ. Παπα, του Κ. Μητσιγιάννη.
'Ο Σύλλογος ελάχιστες φορές άρνήθηκε την βοήθειά του σέ φορείς πού του την ζητούσαν.
Μιά τέτοια είναι ή περίπτωση τών κωμοπόλεων Βογδάντζας και Λιούβνιτσας, οί όποιες βρίσκονταν και διοικητικά και εκκλησιαστικά εξω από την περιφέρεια της ’Έδεσσας. 'Ωστόσο έθεσε τό θέμα ύπόψη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης. Πάντως τό ενδιαφέρον του Συλλόγου για την παιδευτική άνέλιξη της μείζονος περιοχής ’Έδεσσας μαρτυρειται από την άνάθεση στον ειδικό γραμματέα του και λόγιο Δ. Πλαταρίδη της σύνταξης άναλυτικής έκθεσης για την κατάσταση τών σχολείων στην περιοχή.
Πράγματι, ό Πλαταρίδης πού είχε άρκετην πείρα σέ τέτοια θέματα, περιόδευσε σέ 132 μικρά και μεγάλα χωριά της ’Έδεσσας και συνέταξε πολυσέλιδη σχετική έκθεση, ή όποία ευτύχησε να ιδει και τό φώς της δημοσιότητας: Τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη τό 1874, στό τυπογραφείο Βουτυρά και σίας και με την σημείωση "Έκ του γραφείου του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βοδενων".
’Ήθελε ό Σύλλογος, με βάση την έκθεση αύτήν, να γνωρίζει την κατάσταση στην περιοχή, τίς άνάγκες, άλλά και τίς δυνατότητές της, για να προχωρήσει συστηματικά στό έργο του.
Φυσικά οί διαπιστώσεις του Πλαταρίδη δέν ήταν και τόσο ευχάριστες για τίς φιλοδοξίες πού είχε ό Σύλλογος, ό όποιος, ωστόσο, εβλεπε με αισιοδοξία ότι και με την βοήθεια των ομογενών και αδελφών συλλόγων και αδελφοτήτων θά μπορέσει ίνα τύχη του προορισμού του. Και πράγματι: χάρη στις ίδικές του πρωτοβουλίες κατέστη δυνατή στά επόμενα χρόνια ή ίδρυση και λειτουργία πολλών σχολείων στην περιοχή. Πολύ σημαντική ήταν ή άλληλογραφία πού ό Σύλλογος είχε άναπτύξει και πού άφορουσε πάντοτε σέ θέματα παιδείας, με «ομογενείς» συλλόγους της Μακεδονίας και του ελευθέρου ελληνικού κράτους, της Κωνσταντινουπόλεως, της Θράκης, της Μικρασίας, της Ρουμανίας. Ηταν λοιπόν πολύ φυσικό να στείλει μόνο μέσα σέ ενα χρόνο 500 περίπου επιστολές, όπως διαβάζουμε σέ πρακτικό συνεδρίας του.
Στά πρακτικά του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βοδενών απαντήσαμε συνεργασία του με τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης πού ένίσχυε οικονομικά, αλλά και με την αποστολή βιβλίων, πινάκων και άλλω,ν χρειωδών τον έδεσσαίο ομόλογό του.
Άς μήν λησμονούμε ότι ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης και ή Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική ’Αδελφότητα τών Σερρών άπετέλεσαν τό πρότυπο του Συλλόγου, όπως άλλωστε και ρητά άναφέρεται στά Πρακτικά του.
Στην ίδια γραμμή συνεργασίας κινήθηκε και ή Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική ’Αδελφότητα Σερρών πού εστελνε βιβλία και υλικά γραφής για τίς άνάγκες τών σχολείων, αλλά και τον νέο κανονισμό του και λογοδοσία του προεδρείου της.
'Ο «Σύλλογος πρός διάδοσιν τών ελληνικών γραμμάτων» βοήθησε και αύτός τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Βοδενών με την άποστολή βιβλίων και 2.000 δραχμών, ποσό με τό όποιο άθηναϊκή οικογένεια ένίσχυσε τον Σύλλογο.
Βιβλία, επίσης, εστειλε ό Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός τών ’Αθηνών, τό ’Εθνικό Πανεπιστήμιο και καθηγητές του πού εστειλαν εργα τους.
Αύτοί είναι:
Κ. Παπαρρηγόπουλος, Κ. Φρεατίδης, Γ. Α. Ράλλης, Μ. Δέφνερ, Στ. Τρικαλιώτης, Πέτρος Παπαρρηγόπουλος, Γ. Καραμήτσος, Γ. Μιστριώτης, Δ. Ε. Στρουμπος, Δαμιανός Γεωργίου, Ν. Δαμαλάς, Εύθ. Καστόρχης.
’Αλλά και άλλοι γνωστοί καθηγητές του ’Εθνικού Πανεπιστημίου άπέστειλαν στον Σύλλογο εργα τους, όπως οί:
Ν. Κοτζιάς, Φίλιππος Ίωάννου, Κ. Κόντος, Ν. Νικολαιδης, Σ. Τζιβανόπουλος, Β. Δάκη, Σ. Σκιαδαρέσης, Σ. Π. Μπαλάνος, Ζήκος Ρώσης, Ν. Σαρίπολος, Δ. Σεμιτέλος, Σ. Κουμανούδης, Π. Δηλιγιάννης, Π. Παυλίδης, Διομήδης Κυριακού, ’Αθανάσιος Ρουσόπουλος, Γ. Ν. Ζαβιτσάνος, Γ. Φωτόπουλος.
'Ο Σύλλογος συνεργαζόταν, έπίσης με τον περιώνυμο 'Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως, ό όποιος φαίνεται τον ενημέρωνε για την δραστηριότητά του, τον συνεβούλευε, του εστελνε βιβλία καθώς έπίσης και με την Πατριαρχική Κεντρική ’Εκπαιδευτική ’Επιτροπή και τον Σύλλογο Σμύρνης ό «Ομηρος».
Με την σειρά του ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών βοηθούσε και συνεβούλευε ή συνεργαζόταν με τον Σύλλογο Γιαννιτσών, τον Σύλλογο Καστοριάς, τον Σύλλογο Ραιδεστού, τον Σύλλογο Νάουσσας «Πιερία», τον όποιο βοήθησε για την λειτουργία του Νηπιαγωγείου πού συντηρούσε, την Φιλεκπαιδευτική ’Αδελφότητα Γουμένισσας και την όμόλογή της τών Γιαννιτσών, τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο ’Αδριανουπόλεως, τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Κοζάνης ό «Φοινιξ», την ’Αδελφότητα Κρίβης, την όποία βοήθησε στην εκτύπωση του κανονισμού της και στην κατασκευή σφραγίδας, την Φιλόπτωχο ’Αδελφότητα Κορυτσάς.
Ο Σύλλογος, για την αρτιότερη λειτουργία του, είχε ορίσει έπιτρόπους σέ πόλεις κέντρα του Έλληνισμού:
στην Θεσσαλονίκη τον Περικλή X"Λαζάρου, πού ήταν και πρόξενος τών 'Ηνωμένων Πολιτειών,
στην Κωνσταντινούπολη τον Ναούμ Σίδου,
στην Ραιδεστό τον Ν. Σ. Βαφειάδη,
στην ’Αθήνα τον ίεροδιάκονο Θεόκλητο Παπαϊωάννου, πού είχε διατελέσει σχολάρχης ’Έδεσσας,
στά Βιτώλια τον γιατρό Επαμεινώνδα Δημητριάδη,
στις Σέρρες τον Δημοσθένη A. X "Λαζάρου,
στην Λάρισα τον Χριστόδουλο Χ"Πετρίδη,
στην ’ Αδριανούπολη τον Δ. Γ. Χατζόπουλο,
στό Σουφλί τον ’Απόστολο Δαούλα,
στην Κορυτσά τον μητροπολίτη Κορυτσας Κλήμη.
Μια από τίς σημαντικές δραστηριότητες του Συλλόγου ήταν ή συλλογή άρχαιοτήτων. Σέ πολλές από τίς συνεδριάσεις τό προεδρείο του Συλλόγου παρουσίαζε επιγραφές, νομίσματα, άγάλματα, περικεφαλαίες, πού πολίτες της περιοχής φιλοτιμούνταν να συγκεντρώνουν και να δωρίζουν στον Σύλλογο πού στόχευε σταθερά στην ίδρυση άρχαιολογικού μουσείου.
Είναι αύτό πού τονίσαμε και στην άρχή, ότι δηλαδή οί ύπόδουλοι 'Έλληνες, και ιδιαίτερα έδώ στην Μακεδονία, στράφηκαν κατά την κρίσιμη περίοδο της έξαρσης τών ξένων προπαγανδών στην συλλογή άρχαιοτήτων. Ο λόγος είναι αύτονόητος: Η συνείδηση ότι είναι οί συνεχιστές ένός λαού πού από αιώνων κατοικούσε σ’αύτον τον τόπο, και πού άποτελούσε, συνάμα, την άπάντηση στούς έπήλυδες πού στό δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα διεκδικούσαν την Μακεδονία.
Οί παρατιθέμενες άρχαιοελληνικές έπιγραφές στά Πρακτικά του Συλλόγου, πού συγκεντρώθηκαν από κήπους της Έδεσσας και διαφόρων χωριών της περιοχής της, άποτελούν τούς εγκυρότερους μάρτυρες του άρχαιοελληνικού έδεσσαϊκού παρελθόντος.
’Εκτός από τίς επιγραφές, πού συγκεντρώθηκαν, και πού παρουσιάζονται στην έκδοση του παρόντος τόμου, άφού άντεγράφησαν και κατεχωρίσθησαν στά Πρακτικά του Συλλόγου, πρέπει να σημειώσουμε ότι ό Σύλλογος είχε σχηματίσει μίαν σημαντική συλλογή αρχαίων νομισμάτων, από τά όποια 16 ήσαν άργυρά και τά υπόλοιπα χάλκινα.
Ας σημειωθεί, ότι και κατά το δεύτερο ετος της δράστηριότητάς του ό Σύλλογος συνέχισε την συλλεκτική του δραστηριότητα.
Για την τύχη τών νομισμάτων αύτών τών επιγραφών και έν γένει τών λοιπών αρχαιολογικών δραστηριοτήτων του Συλλόγου δέν εχουμε ειδήσεις.
Παράλληλα, με την προσπάθεια δημιουργίας μουσείου, ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών πρέπει να είχε σχηματίσει και καλή βιβλιοθήκη.
Στά πρακτικά τών συνεδριάσεων του, και ιδιαίτερα εκείνης όπου ή λογοδοσία για τό πρώτο ετος της λειτουργίας του, άναφέρονται δωρεές ίκανού άριθμού βιβλίων από τό ’Εθνικό Πανεπιστήμιο και τούς καθηγητές του, τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης, τον 'Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως κτλ.
Διάφορα, έπίσης, μέλη ή και φίλοι του Συλλόγου δώρησαν στον Σύλλογο τεύχη, τόμους ή σειρές εφημερίδων και περιοδικών όπως ό Νεολόγος της Κωνσταντινουπόλεως, ό Βρετανικός Άστήρ, ή Παλιγγενεσία του Ί. Άγγελόπουλου, ή "Ιρις του Βουκουρεστίου, οί Σύλλογοι της Βράιλας, ή Θράκη της Κωνσταντινουπόλεως, τό περιοδικό Μέντωρ της Σμύρνης τών άδελφών Γρηγοριάδη.
Δυστυχώς από τά πρακτικά δέν φαίνεται σαφώς άν πρόκειται για μεμονωμένα φύλλα έφημερίδων ή έγγραφή συνδρομής.
Και ή βιβλιοθήκη δέν είχε καλή τύχη, γιατί σήμερα δέν εχει σωθεί σχεδόν τίποτε από αυτήν.
Τά μοναδικά σωζόμενα βιβλία είναι ενα άντίτυπο του Γ' τόμου της 'Ελληνικής Χρηστομαθείας τών Δ. Σ. Βυζαντίου και A. Ρ. Ραγκαβή και ενα άντίτυπο της έκδοσης του Συλλόγου Έκθεσις της κατά την επαρχίαν Βοδενών διανοητικής άναπτύξεως, πού είχε συνταχθει από τον Δ. Πλαταρίδη .
Θά κλείσουμε τά σχετικά με τον Σύλλογο μνημονεύοντας τά ονόματα έκείνων πού είχαν την βασική εύθύνη της λειτουργίας του. και αύτοί ήσαν οί Πρόεδροι και οί γραμματείς του.
Στά δύο χρόνια της λειτουργίας του πρόεδρος ήταν ό ’Ιωάννης Σακαλλέρου —με έξαίρεση τό διάστημα Μάιος- Όκτώβριος 1873 πού άπουσίαζε στην ’Αδριανούπολη. Κατά τό διάστημα της απουσίας του τον άναπληρουσε ό αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ευάγγελος X "’Αγγέλου.
Συχνότερες αλλαγές γνώρισε ή θέση του γραμματέα, την όποία από την αρχή ώς την 11η συνεδρία της 25.2.1873 κατείχε ό Δ. I. Ρίζος. Τότε, Φεβρουάριος 1873, άνέλαβε ό Κ. Ταμβάκης πού τον ’Απρίλιο του 1873, και συγκεκριμένα στις συνεδρίες 16, 17, 18 τον άναπληρουσε ό Ν. Χ"Λουσης.
Ό Ταβάκης θά απουσιάσει και πάλιν από τον ’Ιούλιο ώς τον Αύγουστο του 1873 (συνεδρ. 23-26), όπότε τον άντικαθιστούσε ό Χρ. Τοπάλης. Τελικά ό Κ. Ταμβάκης άναχώρησε οριστικά για την πατρίδα του Βλάστη και την θέση του πήρε προσωρινα ό Ν. Χ"Λούσης (συνεδρ. 39 της 4.11.1873, 41 της 18.11.1873). ’Από τον Νοέμβριο του 1873 ώς τον Δεκέμβριο του 1874 καθήκοντα γραμματέα άσκούσε ό Δημ. Πλαταρίδης.
’Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι ότι ό Ρίζος, ό Ταμβάκης και ό Πλαταρίδης ήσαν και διδάσκαλοι τών 'Ελληνικών σχολείων της ’Έδεσσας, ένώ ό Ν. Χ"Λούσης και ό Χρ. Τοπάλης ύπήρξαν από τούς κύριους εισηγητές τών μαθημάτων πού παρουσιάσθηκαν στις συνεδρίες του Συλλόγου.
Τά μέλη του Συλλόγου άνέρχονταν, κατά μίαν πληροφορία, πού παρέχει ό κώδικας τών Πρακτικών, σέ 142 (Βοδενα 81, Θεσσαλονίκη 14, Νάουσα 13, Γουμένισσα 3, ’Όστροβο 1, Τσαρκόβιανη 1, Βαλκογιάννοβο 1, Βιτώλια 6, Καστοριά 2, Κρούσοβο 2, Κοζάνη 1, Βλάστη 1, Καταφύγι 1, Λειβάδι 2, Ζαγόρι 1, Κορυτσά 1, Κωνσταντινούπολη 1, Αθήνα 4, Θήβα 1, Πάτρα 1, Κύμη 2, Σκύρος 1, Πάρος 1), άλλά είχαν διαγραφει 12 επειδή δέν πλήρωναν κανονικά την συνδρομή τους .
Στή συνεδρ. της 21 Ίαν. 1873 ένεγράφη ώς μέλος του Συλλόγου και ό 'Έλληνας Πρόξενος στην Θεσσαλονίκη Κωνστ. Βατικιώτης, πράξη πού ύποδηλώνει, εμμεσα βέβαια, τό ένδιαφέρον του έθνικού κέντρου για την τύχη του Συλλόγου αύτού.
Κατά τό δεύτερο ετος της δραστηριότητας του Συλλόγου είχαν έγγραφει άκόμη 6 μέλη —2 από την ’Έδεσσα, 1 από τό Βαλκογιάννοβο, 3 από τά Γιαννιτσά.
Οί κυριότεροι δωρητές του Συλλόγου ήσαν ό μητροπολίτης Βοδενών Αγαθάγγελος και ό άρχιδιάκονός του Αγαθάγγελος, ό Ε. X "Αγγέλου, ό Ί. Σακαλλέρου, ό Γρ. Χ"Τρύπκου, ό εγκατεστημένος στην Θεσσαλονίκη Περικλής X "Λαζάρου, ό Άντ. Παρίσης , ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης, ό ομογενής Δημ. Οικονόμου, πού ήταν έγκατεστημένος στην Τεργέστη, ό 'Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως και πολλοί Έδεσσαιοι, Σουφλιώτες, Κωνσταντινουπολίτες. Μερικοί χορηγοί προέρχονταν και από άλλα μέρη: τό Κιόπλι, τό Διδυμότειχο, την Άδριανούπολη, τον Βόλο.
'Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών λοιπόν προσέφερε μέγιστες ύπηρεσίες στην έκπαιδευτική άνέλιξη της ’Έδεσσας και της περιοχής της:
ποικίλη ύποστήριξη σέ σχολεία, διδασκάλους, προμήθεια βιβλίων, συνεργασία και σχέσεις με άλλους συλλόγους και τό Εθνικό Πανεπιστήμιο, σχηματισμός συλλογής άρχαιοτήτων, διδασκαλία μέσα στον ίδιο τον Σύλλογο της Εθνικής ιστορίας, και ιδιαίτερα της Μακεδονικής, είναι στοιχεία πού άποτελούν μάρτυρες αύτης της προσφοράς του στούς κρίσιμους εκείνους καιρούς.
Ό Σύλλογος άνέστειλε ξαφνικά την λειτουργία του- αιτία αύτης της άναστολής δέν μπορει, παρά να είναι ή επέμβαση τών τουρκικών άρχών, πού θά ένοχλήθηκαν από τίς πολλαπλές εθνικές και κοινωνικές δράστηριότητές του —πάντως οί σχετικές μαρτυρίες λανθάνουν.
Θά κλείσουμε τά σχετικά με τον Σύλλογο μνημονεύοντας τά ονόματα έκείνων πού είχαν την βασική εύθύνη της λειτουργίας του. και αύτοί ήσαν οί Πρόεδροι και οί γραμματείς του.
Στά δύο χρόνια της λειτουργίας του πρόεδρος ήταν ό ’Ιωάννης Σακαλλέρου —με έξαίρεση τό διάστημα Μάιος- Όκτώβριος 1873 πού άπουσίαζε στην ’Αδριανούπολη. Κατά τό διάστημα της απουσίας του τον άναπληρουσε ό αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ευάγγελος X "’Αγγέλου.
Συχνότερες αλλαγές γνώρισε ή θέση του γραμματέα, την όποία από την αρχή ώς την 11η συνεδρία της 25.2.1873 κατείχε ό Δ. I. Ρίζος. Τότε, Φεβρουάριος 1873, άνέλαβε ό Κ. Ταμβάκης πού τον ’Απρίλιο του 1873, και συγκεκριμένα στις συνεδρίες 16, 17, 18 τον άναπληρουσε ό Ν. Χ"Λουσης.
Ό Ταβάκης θά απουσιάσει και πάλιν από τον ’Ιούλιο ώς τον Αύγουστο του 1873 (συνεδρ. 23-26), όπότε τον άντικαθιστούσε ό Χρ. Τοπάλης. Τελικά ό Κ. Ταμβάκης άναχώρησε οριστικά για την πατρίδα του Βλάστη και την θέση του πήρε προσωρινα ό Ν. Χ"Λούσης (συνεδρ. 39 της 4.11.1873, 41 της 18.11.1873). ’Από τον Νοέμβριο του 1873 ώς τον Δεκέμβριο του 1874 καθήκοντα γραμματέα άσκούσε ό Δημ. Πλαταρίδης.
’Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι ότι ό Ρίζος, ό Ταμβάκης και ό Πλαταρίδης ήσαν και διδάσκαλοι τών 'Ελληνικών σχολείων της ’Έδεσσας, ένώ ό Ν. Χ"Λούσης και ό Χρ. Τοπάλης ύπήρξαν από τούς κύριους εισηγητές τών μαθημάτων πού παρουσιάσθηκαν στις συνεδρίες του Συλλόγου.
Τά μέλη του Συλλόγου άνέρχονταν, κατά μίαν πληροφορία, πού παρέχει ό κώδικας τών Πρακτικών, σέ 142 (Βοδενα 81, Θεσσαλονίκη 14, Νάουσα 13, Γουμένισσα 3, ’Όστροβο 1, Τσαρκόβιανη 1, Βαλκογιάννοβο 1, Βιτώλια 6, Καστοριά 2, Κρούσοβο 2, Κοζάνη 1, Βλάστη 1, Καταφύγι 1, Λειβάδι 2, Ζαγόρι 1, Κορυτσά 1, Κωνσταντινούπολη 1, Αθήνα 4, Θήβα 1, Πάτρα 1, Κύμη 2, Σκύρος 1, Πάρος 1), άλλά είχαν διαγραφει 12 επειδή δέν πλήρωναν κανονικά την συνδρομή τους .
Στή συνεδρ. της 21 Ίαν. 1873 ένεγράφη ώς μέλος του Συλλόγου και ό 'Έλληνας Πρόξενος στην Θεσσαλονίκη Κωνστ. Βατικιώτης, πράξη πού ύποδηλώνει, εμμεσα βέβαια, τό ένδιαφέρον του έθνικού κέντρου για την τύχη του Συλλόγου αύτού.
Κατά τό δεύτερο ετος της δραστηριότητας του Συλλόγου είχαν έγγραφει άκόμη 6 μέλη —2 από την ’Έδεσσα, 1 από τό Βαλκογιάννοβο, 3 από τά Γιαννιτσά.
Οί κυριότεροι δωρητές του Συλλόγου ήσαν ό μητροπολίτης Βοδενών Αγαθάγγελος και ό άρχιδιάκονός του Αγαθάγγελος, ό Ε. X "Αγγέλου, ό Ί. Σακαλλέρου, ό Γρ. Χ"Τρύπκου, ό εγκατεστημένος στην Θεσσαλονίκη Περικλής X "Λαζάρου, ό Άντ. Παρίσης , ό Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης, ό ομογενής Δημ. Οικονόμου, πού ήταν έγκατεστημένος στην Τεργέστη, ό 'Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως και πολλοί Έδεσσαιοι, Σουφλιώτες, Κωνσταντινουπολίτες. Μερικοί χορηγοί προέρχονταν και από άλλα μέρη: τό Κιόπλι, τό Διδυμότειχο, την Άδριανούπολη, τον Βόλο.
'Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών λοιπόν προσέφερε μέγιστες ύπηρεσίες στην έκπαιδευτική άνέλιξη της ’Έδεσσας και της περιοχής της:
ποικίλη ύποστήριξη σέ σχολεία, διδασκάλους, προμήθεια βιβλίων, συνεργασία και σχέσεις με άλλους συλλόγους και τό Εθνικό Πανεπιστήμιο, σχηματισμός συλλογής άρχαιοτήτων, διδασκαλία μέσα στον ίδιο τον Σύλλογο της Εθνικής ιστορίας, και ιδιαίτερα της Μακεδονικής, είναι στοιχεία πού άποτελούν μάρτυρες αύτης της προσφοράς του στούς κρίσιμους εκείνους καιρούς.
Ό Σύλλογος άνέστειλε ξαφνικά την λειτουργία του- αιτία αύτης της άναστολής δέν μπορει, παρά να είναι ή επέμβαση τών τουρκικών άρχών, πού θά ένοχλήθηκαν από τίς πολλαπλές εθνικές και κοινωνικές δράστηριότητές του —πάντως οί σχετικές μαρτυρίες λανθάνουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου