Μια "ξεχασμένη" εισήγηση

Από 23 - 26 Απριλίου 1999, είχε πραγματοποιηθεί στην Έδεσσα, το 1ο (Πρώτο και τελευταίο, δυστυχώς) Αναπτυξιακό Συνέδριο του Νομού Πέλλας, με πρωτοβουλία της Νομαρχίας και τη συνεργασία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Στο Συνέδριο αυτό είχα κάνει μια εισήγηση για το αλιευτικό-ιχθυοκαλλιεργητικό δυναμικό του Νομού και με ποιούς τρόπους θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του δυναμικού περικλείεται από τα όρια του νέου Δήμου Έδεσσας, είναι ευνόητο ότι η εισήγηση που ακολουθεί έχει εφαρμογή ακόμα και σήμερα. Ελπίζω να μη έχει την τύχη που είχε στα πλαίσια της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, ενός θεσμού αποτυχημένου από κάθε άποψη, όπως αποδείχτηκε στην πράξη.

ΔΕΕ

ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΙΕΥΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΝΟΜΟΥ ΠΕΛΛΑΣ:

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Δημήτρης Ευαγγελίδης - Ιχθυολόγος
Πρόεδρος Ένωσης Ειδικών Επιστημόνων Υδατοκαλλιεργειών Ελλάδος

α) Υδάτινο δυναμικό του Νομού Πέλλας με αλιευτικό και υδατοκαλλιεργητικό ενδιαφέρον (σύντομη περιγραφή και στοιχεία)

Πριν ξεκινήσω την ανάπτυξη της εισήγησης μου επιτρέψτε μου μια καίρια, κατά άποψή μου, επισήμανση, που σχετίζεται άμεσα με το θέμα μας:

Θεωρούμε ως βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε προγραμματισμένη προσπάθεια ανάπτυξης του κλάδου στον Νομό, την συστηματική καταγραφή του υπάρχοντος υδάτινου δυναμικού, ώστε βάσει των στοιχείων που θα προκύψουν να είναι δυνατή η επιστημονική αποτίμηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν. Πιστεύω ότι η σκοπιμότητα της υλοποίησης ενός τέτοιου προγράμματος είναι εύκολα αντιληπτή από τον καθένα και όχι μόνον για τον κλάδο μας αλλά και για γενικότερους λόγους που θα διαφανούν ελπίζω στην πορεία των εργασιών αυτού του Συνεδρίου. Σύμφωνα πάντως με πληροφορίες ένα τέτοιο πρόγραμμα υποβλήθηκε παλαιότερα από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. αλλά δεν εγκρίθηκε λόγω κάποιας διαφωνίας που υπήρχε με το ΥΠ. ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ.

Εν πάση περιπτώσει, από τα υπάρχοντα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας, φαίνεται ότι το βασικό υδάτινο δυναμικό που παρουσιάζει σημαντικό αλιευτικό / υδατοκαλλιεργητικό ενδιαφέρον είναι:

α) Η λίμνη Βεγορίτιδα

β) Ο υγροβιότοπος Άγρα-Βρυττών-Νησιού
γ) Οι ποταμοί Εδεσσαίος-Αλμωπαίος-Λουδίας με τους παραποτάμους τους
δ) Τα νερά του ορεινού όγκου του Βόρα
ε) Οι πηγές της Αραβησσού και
στ) Οι θερμοπηγές Λουτρακίου

β) Η Αλιεία στις Λίμνες και τα ποτάμια του Νομού

Η σημερινή αλιευτική κατάσταση στον Νομό μας κάθε άλλο παρά ευοίωνη θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί. Η συνεχής υποβάθμιση των φυσικών και τεχνητών υδατοσυλλογών που σημειώθηκε στην περιοχή μας τις τελευταίες δεκαετίες, για διαφόρους σε κάθε περίπτωση λόγους, ήταν επόμενο να εκμηδενίσει ουσιαστικά την επαγγελματική αλιευτική δραστηριότητα με αποτέλεσμα ελάχιστοι πλέον ψαράδες να ασχολούνται επαγγελματικά με την Αλιεία...

Επιγραμματικά, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ως κύρια προβλήματα της σημερινής θλιβερής κατάστασης των αλιευτικών πραγμάτων του Νομού τα εξής:

α) Η γενικότερη αδιαφορία της Πολιτείας για τα εσωτερικά νερά της χώρας, κάτι που αντανακλάται και στην από καιρό ξεπερασμένη Νομοθεσία, την παντελή έλλειψη αναπτυξιακών προγραμμάτων, την απουσία εθνικής Στρατηγικής αλλά και πολιτικής βούλησης για την αλιευτική ανάπτυξη των εσωτερικών υδάτων και τέλος την ψευδο-οικολογική αντίληψη που έχει επικρατήσει σε πολλά επίπεδα, την νοοτροπία δηλαδή να ενδιαφέρονται κάποιοι για μια λίμνη ή ένα ποτάμι από την πλευρά και μόνον της προστασίας τους ως υγροβιοτόπων, ως περιοχών με ενδιαφέρουσα ορνιθοπανίδα κλπ και να αγνοούνται πλήρως οι κάτοικοι των γύρω περιοχών οι οποίοι πριν από όχι και τόσα πολλά χρόνια αποκτούσαν ένα σημαντικό εισόδημα από την αλιευτική τους δραστηριότητα.. Χαρακτηριστικά παραδείγματα στον Νομό μας, η Λίμνη Βεγορίτιδα και η Λίμνη του Άγρα..

β) Η ανυπαρξία ειδικών Μελετών και επομένως η απουσία προγραμμάτων για την αλιευτική ανάπτυξη των εσωτερικών υδάτων του Νομού και τέλος

γ) Η απουσία φορέων Διαχείρισης, μεμονωμένα ή συνολικά, με αποφασιστικές αρμοδιότητες και με κατεύθυνση αλλά και προσανατολισμό την πολύπλευρη ανάπτυξη των εσωτερικών νερών καθώς και η σύγχυση γύρω από τις αρμοδιότητες των Υπηρεσιών είχαν ως αποτέλεσμα την ύπαρξη περίπου ασυδοσίας στην προστασία του αλιευτικού πλούτου και όχι μόνον, ο οποίος αφέθηκε στον «πατριωτισμό» των ελαχίστων πλέον επαγγελματιών ψαράδων που έχουν εναπομείνει.

Αποτελεί πεποίθησή μας αλλά και γεγονός επιστημονικά διαπιστωμένο, ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης του αλιευτικού πλούτου του Νομού μας ο οποίος μπορεί να στηρίξει σε μεγάλο βαθμό τα εισοδήματα των κατοίκων των γύρω οικισμών αυτοτελώς αλλά και σε συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες. Πιστεύουμε ότι τα παραπάνω θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια σημαντική παράμετρο στην εκπόνηση Ειδικών Τοπικών Αναπτυξιακών Προγραμμάτων (Ε.Τ.Α.Π.) στις συγκεκριμένες περιοχές σε συνδυασμό με άλλα προϊόντα ή δραστηριότητες όπως προαναφέραμε.

γ) Υδατοκαλλιέργειες

Ο Νομός Πέλλας υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη των Υδατοκαλλιεργειών στην χώρα μας αλλά και στις Ιχθυοκαλλιέργειες ειδικότερα. Ήδη από την δεκαετία του 1960 υπήρξαν προσπάθειες εκτροφής υδρόβιων γουνοφόρων ζώων σε ένα οικονομικό περιβάλλον σαφώς δυσμενέστατο (κάτι που ερμηνεύει σε ένα βαθμό και την τελική αποτυχία του εγχειρήματος). Παράλληλα η κατασκευή και λειτουργία την ίδια περίπου περίοδο του κρατικού Ιχθυογεννητικού Σταθμού στην Έδεσσα έδωσε σημαντική ώθηση στην δημιουργία Μονάδων Ιχθυοκαλλιέργειας πέστροφας.

Δυστυχώς, όπως και σε άλλους Τομείς, ο Νομός μας από πρωτοπόρος έχει μεταβληθεί και πάλι σε ουραγό στον συγκεκριμένο Τομέα. Στις δεκαετίες του 1970 και 1980 ένας δυσμενής συνδυασμός διαφόρων παραγόντων έπληξε τις υπάρχουσες Πεστροφοκαλλιέργειες του Νομού οι οποίες είτε έκλεισαν είτε μείωσαν την παραγωγή τους.

Η σημερινή κατάσταση χωρίς να μπορεί να χαρακτηρισθεί εντυπωσιακή αρχίζει να εμφανίζει σαφή σημεία ανάκαμψης με την σταδιακή επαναλειτουργία Μονάδων, την δημιουργία νέων (Χελοκαλλιέργεια) και το ενδιαφέρον για δημιουργία νέων Μονάδων.

Πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε την ύπαρξη δύο σοβαρών παραγόντων που μας επιτρέπουν να ελπίζουμε ότι μπορούμε να περιμένουμε πολλά πράγματα από την ανάπτυξη των Υδατοκαλλιεργειών στον Νομό μας, η οποία ευελπιστούμε ότι θα είναι αλματώδης τα προσεχή χρόνια:

α) Οι τάσεις της ελληνικής αγοράς έχουν αντιστραφεί πλήρως ως προς την πέστροφα από όσα είμαι σε θέση να γνωρίζω. Υπάρχει ήδη σοβαρό ενδιαφέρον και η ζήτηση αυξάνει από χρόνο σε χρόνο. Η κατάσταση αυτή δεν προβλέπεται να μεταβληθεί στο προσεχές μέλλον, όπως τουλάχιστον προέκυψε από τις ανακοινώσεις και τις συζητήσεις που έγιναν στο 1ο Βαλκανικό Συνέδριο Υδατοκαλλιεργειών που πραγματοποιήθηκε στην Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβριο του 1998.

β) Το ανεκμετάλλευτο υδατοκαλλιεργητικό δυναμικό του Νομού μας είναι σημαντικότατο και μπορεί να στηρίξει και μεγάλες παραγωγές και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε συνδυασμό με την ύπαρξη σαφούς νομοθετικού πλαισίου οικονομικών ενισχύσεων μέσω του νέου Τομεακού προγράμματος Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών του Υπουργείου Γεωργίας 1999-2004.

Φυσικά όλα τα παραπάνω είναι εφικτά και πραγματοποιήσιμα υπό ορισμένες βασικές προϋποθέσεις. Αναφέραμε στην αρχή της εισήγησής μας την πρώτη και στο τέλος, για να μη επανερχόμαστε, θα αναφέρουμε και την δεύτερη.

Συμπερασματικά πάντως η προσωπική μου άποψη είναι ότι ο κλάδος των Υδατοκαλλιεργειών μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική πηγή εισοδημάτων για τους κατοίκους του Νομού μας.

δ) Μεταποίηση Αλιευμάτων

Η μεταποίηση αλιευμάτων παρ’ όλο που έχει παράδοση και προϊστορία στην χώρα μας, μόλις πρόσφατα σχετικά άρχισε να παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον. Πιστεύουμε ότι στις εξελίξεις αυτές έπαιξαν ιδιαίτερο ρόλο όχι μόνον οι προτιμήσεις του καταναλωτικού κοινού αλλά κυρίως οι οικονομικές ενισχύσεις που στήριξαν αυτήν την δραστηριότητα (ξεκινώντας με τον Κανονισμό (ΕΟΚ) 4042/1990) και οι οποίες επέτρεψαν την πραγματοποίηση από διάφορες Εταιρείες, μεγάλων επενδύσεων ύψους αρκετών δισεκατομμυρίων. Οι Εταιρείες αυτές με την σειρά τους στήριξαν την προώθηση στην Αγορά των μεταποιημένων αλιευμάτων με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχει στην χώρα μας μία συνεχώς διευρυνόμενη ζήτηση του καταναλωτικού κοινού. Έτσι για παράδειγμα η ζήτηση για καπνιστά ψάρια ενώ πριν μερικά χρόνια ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη, σήμερα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και οι τάσεις είναι αυξητικές.

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε ότι η καπνιστή πέστροφα κατέχει σημαντική θέση στις προτιμήσεις του κοινού κυρίως στα μεγάλα Αστικά κέντρα της χώρας. Οι μελέτες Αγοράς όμως προβλέπουν ότι αυτή η ζήτηση θα επεκταθεί στο άμεσο μέλλον και στις υπόλοιπες αγορές της χώρας και επομένως θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο η ανάγκη για μεγαλύτερες παραγωγές νωπών προϊόντων από Ιχθυοκαλλιέργειες. Η σημερινή παραγωγή της χώρας σε νωπή πέστροφα κυμαίνεται μεταξύ 2500-3000 τόννων ψαριών τον χρόνο. Όμως μία και μόνον Εταιρεία του κλάδου έχει ετήσιες ανάγκες σε νωπή πέστροφα 3000 τόννους που καλύπτει με εισαγωγές από το εξωτερικό (Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία). Επί πλέον στο Βαλκανικό Συνέδριο που προαναφέρθηκα πληροφορηθήκαμε ότι οι τιμές της νωπής και μεταποιημένης πέστροφας στην Βουλγαρία και στα Σκόπια είναι κάτι περισσότερο από απλώς ελκυστικές και όσο η οικονομική κατάσταση αυτών των χωρών θα βελτιώνεται, τόσο περισσότερο θα αυξάνει η ζήτηση.

Συμπερασματικά πιστεύω ότι και ο Τομέας της Μεταποίησης παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον Νομό μας γεγονός που επιτείνει την ανάγκη δημιουργίας νέων Μονάδων παραγωγής ψαριών από Ιχθυοκαλλιέργειες.

ε) Οικολογική αξιοποίηση υδάτινου δυναμικού (Οικοτουρισμός)

Θεωρώ σκόπιμη την αναφορά και ενός άλλου Τομέα αξιοποίησης του υδάτινου δυναμικού του Νομού μας που σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της Αλιείας και των Υδατοκαλλιεργειών θα μπορούσε να δώσει θαυμάσια και πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Αναφέρομαι στην ανάπτυξη μιας από τις πλέον σύγχρονες αλλά και αποδοτικές μορφές Τουρισμού στον λεγόμενο Οικοτουρισμό ο οποίος και θέσεις εργασίας μπορεί να δημιουργήσει αλλά και σημαντικά εισοδήματα στους κατοίκους των γύρω οικισμών είναι δυνατόν να αποφέρει. Ήδη έχουν καταγραφεί στον Νομό μας πέντε περιοχές μέσω του προγράμματος ΦΥΣΗ 2000 που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης για χρηματοδότηση και αξιοποίησή τους.

Θα σταθώ σε δύο από αυτές τις περιπτώσεις, στον Υγροβιότοπο Άγρα-Βρυττών-Νησιού και στην Λίμνη Βεγορίτιδα. Πιστεύω ότι αποτελούν περιοχές όπου μπορούν να γίνουν πολύπλευρες και συνδυασμένες παρεμβάσεις με αποτελέσματα ιδιαίτερα αποδοτικά και όπου μπορεί να επιχειρηθούν δράσεις στον Αλιευτικό Τομέα, στον Τομέα των Υδατοκαλλιεργειών, στον Τομέα της Ορνιθοπανίδας με κατάληξη στην ολοκληρωμένη Οικολογική αξιοποίηση αυτών των περιοχών με στόχο τον Οικοτουρισμό.

στ) Υπηρεσία Αλιείας του Νομού

Αναφέρθηκα προηγουμένως ότι για την επιτυχία όλων αυτών των σχεδίων και προγραμματισμών απαιτούνται ορισμένες βασικές προϋποθέσεις και ήρθε η στιγμή να αναφέρω και την δεύτερη προϋπόθεση που δεν είναι άλλη από την ύπαρξη μιας αξιόλογης και πλήρως στελεχωμένης Υπηρεσίας Αλιείας στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση του Νομού. Παλαιότερα τα καθήκοντα Υπηρεσίας Αλιείας του Νομού ασκούσε το προσωπικό του Ιχθυογεννητικού Σταθμού αλλά μετά από τη θεσμοθέτηση του Β΄ βαθμού Αυτοδιοίκησης οι αρμοδιότητες μεταφέρθηκαν στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πέλλας στο πρώτο Οργανόγραμμα όμως της οποίας δεν προβλέφθηκε η δημιουργία τέτοιας Υπηρεσίας αφού δεν υπήρχαν Ιχθυολόγοι για να την στελεχώσουν. Σήμερα λειτουργεί με την μορφή Γραφείου Αλιείας της Δνσης Γεωργίας Έδεσσας με έναν μοναδικό Ιχθυολόγο αποσπασμένο από άλλη Νομαρχία.

Κλείνοντας την εισήγησή μου επιτρέψτε μου να θέσω το ζήτημα της δημιουργίας στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πέλλας, μιας Υπηρεσίας Αλιευτικών Εφαρμογών και Υδατοκαλλιεργειών που νομίζω ότι με αυτήν την ονομασία θα περιγράφονται σωστότερα οι αρμοδιότητές της και η οποία θα πρέπει να στελεχωθεί κατάλληλα ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στην υλοποίηση όσων προανέφερα και είχατε την υπομονή να ακούσετε με προσοχή και για το οποίο σας ευχαριστώ πολύ.
Δ.Ε.Ε.

       Έδεσσα, 24-4-1999