Οι Μακεδόνες και ο Εθνικός Διχασμός

Ο Πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης (1867-1922)

Οι Μακεδόνες και ο Εθνικός Διχασμός

Κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού η πλειοψηφία των προσφύγων από τη Βόρεια Μακεδονία, και ιδιαίτερα των εύπορων αστών από το Μοναστήρι και το Κρούσοβο, υποστήριξε το βασιλιά Κωνσταντίνο. Πιθανότατα, η φιλοσερβική πολιτική του Βενιζέλου και η άρνηση του να στηρίξει τη διεκδίκηση των Βιτωλίων (Μοναστηρίου) αποτέλεσε το βασικότερο παράγοντα αυτής της επιλογής. Κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου, και λίγες μέρες μετά την κατάληψη των Βιτωλίων από το σερβικό στρατό (το Νοέμβριο του 1912), ο Κωνσταντίνος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην πόλη, συνοδευόμενος από όλο το επιτελείο του και από τους πρίγκιπες Γεώργιο, Παύλο και Ανδρέα. Ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τον ελληνικό πληθυσμό της πόλης, ο οποίος έκτοτε τον αναγνώρισε ως απελευθερωτή και ηγέτη του. Φαίνεται επίσης ότι το κύρος της βασιλείας και η γενικότερη αντισλαβική στάση του Κωνσταντίνου άγγιξαν πολλούς Μοναστηριώτες. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η ηγετική φυσιογνωμία της ελληνικής κοινότητας, ο μητροπολίτης Χρυσόστομος Καβουρίδης (1912-1917), ο οποίος κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου απομακρύνθηκε από τους Γάλλους ως «φιλοβούλγαρος», στην πραγματικότητα όμως ως φιλοβασιλικός, και αργότερα εξορίστηκε στο Άγιο Όρος.
Η υποστήριξη προς την αντιβενιζελική παράταξη συνεχίστηκε, άλλοτε συγκαλυμμένα και άλλοτε απροκάλυπτα, ακόμη και μετά την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου, τον Ιούνιο του 1917, όπως αποκαλύπτουν σχετικά δημοσιεύματα του ελληνικού Τύπου. Μάλιστα το Σεπτέμβριο του 1920 προκλήθηκε

 κρίση στο εσωτερικό του Συνδέσμου «Καρτερία», όταν το προεδρείο του αποφάσισε να τελέσει μνημόσυνο προς τιμήν του δολοφονηθέντος Ίωνος Δραγούμη από φιλοβενιζελικούς. Πολλά μέλη του συλλόγου αντέδρασαν, θεωρώντας μια τέτοια κίνηση ανάμειξη στις κομματικές διαμάχες, και αποδοκίμασαν τον πρόεδρο Αριστοτέλη Ματλή, στέλνοντας σχετικό ενυπόγραφο κείμενο στις εφημερίδες. Όταν το Νοέμβριο του 1920 η αντιβενιζελική παράταξη επανήλθε στην κυβέρνηση και ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στο θρόνο, η «Καρτερία» δέχτηκε τη διακριτική υποστήριξη αρκετών κυβερνητικών αξιωματούχων. Ιδιαίτερα φιλική στάση έδειξε ο τότε υπουργός Στρατιωτικών Δημήτριος Γούναρης, ο οποίος —σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Συνδέσμου— στάθηκε «αρωγός» στον αγώνα του. Υποστηρικτής των Βορειομακεδόνων και ειδικά των Μοναστηριωτών υπήρξε και ο Φίλιππος Δραγούμης. 
Οι επαφές του με το σύλλογο «Ελπίς» είχαν αρχίσει από πολύ νωρίς, προφανώς λόγω των στενών σχέσεων της οικογένειας του με την πόλη του Μοναστηρίου, από τον καιρό που ο Ίων Δραγούμης είχε υπηρετήσει σε αυτήν ως πρόξενος. Ήδη από το 1913, ο Φίλιππος Δραγούμης είχε αναπτύξει στενή συνεργασία με το σύλλογο της Φλώρινας. Η συνεργασία αυτή θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, καθώς ο Φίλιππος θα επιλέξει να πολιτευθεί στην ίδια πόλη, τόπο εγκατάστασης αρκετών μεταναστών από το Μοναστήρι, αλλά και έδρα του πολιτικού του αντιπάλου, βουλευτή των Φιλελευθέρων και Μοναστηριώτη στην καταγωγή Γεώργιου Μόδη. Η περίπτωση του τελευταίου, όπως και εκείνη του Δημήτριου Δίγκα, που μεσοπολεμικά πολιτεύτηκε στην Ανατολική Μακεδονία, δείχνει ότι η ταύτιση των Βορειομακεδόνων με την αντιβενιζελική παράταξη δεν υπήρξε ολοκληρωτική.
Η υποστήριξη των Βορειομακεδόνων προς τη συντηρητική παράταξη κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου εξαρτήθηκε σε μεγάλο βαθμό και από την αδιαφορία των κυβερνήσεων των Φιλελευθέρων για την οικονομική τους αποκατάσταση, σε αντίθεση με τους κατά πλειοψηφία φιλοβενιζελικούς μικρασιάτες πρόσφυγες, και από την αντίστροφη προσπάθεια του Λαϊκού Κόμματος να τους προσεταιριστεί, για να ενισχύσει την απήχηση του στους τόπους εγκατάστασης των Μικρασιατών. Ενδεικτικό είναι το παράπονο σχετικού υπομνήματος των βορειομακεδονικών σωματείων, του 1927, προς τις τοπικές αρχές της Θεσσαλονίκης: «... μόνον διά αυτούς [τους ΒορειομακεδόνεςJ ουδεμία μέριμνα ελήφθη υπό του Κράτους και μόνον αυτοί δεν ηξιώθησαν να τύχουν αποζημιώσεως...»
Πηγή
Απόσπασμα άρθρου του Λουκιανού Χασιώτη στο βιβλιο «Πρόσφυγες στα Βαλκάνια: μνήμη και ενωμάτωση» με τον τίτλο "Προσφυγικές ομάδες και εξωτερική πολτική: Η περίπτωση των Βορειoμακεδόνων (1913-1912, 1941-1950)", σελ 220-222. Παραπομπές στο βιβλίο.